Mensen twijfelen al heel lang tussen de woorden omdat en doordat – wat niet nodig is, want heel vaak zijn beide goed. Voor mij redelijk nieuws is dat ik ook weleens doordat zie staan, waar ik omdat zou verwachten. Hoe zit het eigenlijk met het verschil tussen al die woorden?

Oorzaak en reden

In veel overzichten van signaalwoorden worden ze op één hoop gegooid: woorden van oorzaak en reden. Maar dat is eigenlijk niet zo handig, omdat er wel degelijk een verschil is tussen deze twee. Volgens Van Dale is een ‘oorzaak’: “dat­ge­ne wat nood­za­ke­lijk een ze­ker ge­volg met zich brengt (voor zo­ver iets an­ders dit niet be­let), mbt. dat ge­volg”. Bij ‘reden’ staat: “dat­ge­ne wat de mens doet han­de­len of tot iets (ook een over­tui­ging e.d.) brengt”.

Dat woordje ‘mens’ is het essentiële verschil: bij een reden is er sprake van menselijke logica of wil, bij een oorzaak niet; dat komt van buitenaf. In de praktijk is dat onderscheid niet altijd heel makkelijk te maken.

• De straat is nat doordat / omdat het regent.
• We blijven binnen, omdat het regent.
• We misten de trein, doordat / omdat we te laat van huis waren gegaan.

Woordkeuze

Er zijn meer woorden die te maken hebben met oorzaak en reden dan alleen omdat en doordat. Denk ook aan woorden als daardoor, daarom, waardoor en waarom. Waarom gebruiken we eigenlijk alleen als vraagwoord (om naar een reden te vragen). Daardoor en daarom komen beide voor bij oorzaken, en daarom ook bij een reden. Waardoor geeft een oorzaak aan. Let wel op het grammaticale verschil tussen daardoor en daarom enerzijds en waardoor anderzijds. Daardoor en daarom gebruik je in hoofdzinnen; met waardoor verbind je een hoofd- en een bijzin met elkaar. Enkele voorbeelden:

• Wij vinden het belangrijk dat iedereen elkaar kent. Daarom kiezen we ervoor een kleine vereniging te blijven.
• We hebben een flinke subsidie gekregen. Daardoor konden we nieuwe laptops aanschaffen voor de leerlingen.
• We hebben een flinke subsidie gekregen, waardoor we nieuwe laptops konden aanschaffen voor de leerlingen.

Meer weten?

In een Opfristraining grammatica en leestekens gaat het onder meer over het verschil tussen oorzaak en reden. En ook in een Individuele schrijfcoaching komt het onderwerp vaak aan bod.