De zinnen Wij hebben een heel lieve kat en Wij hebben een hele lieve kat zijn beide juist. De tweede is wel wat informeler, maar zowel Onze Taal als de Taalunie heeft geen bezwaar tegen hele. Meestal is er geen betekenisverschil tussen heel of hele.

Bijwoord

Heel is een graadaanduidend bijwoord; het geeft meer informatie over een bijvoeglijk naamwoord. Meestal krijgen bijwoorden geen buigings-e.

• Het is al een week tamelijk slecht weer.
• Deze gang van zaken is zeer ongebruikelijk.
• De cursist gaf steeds erg goede antwoorden.

De bijwoorden waar het nu om gaat, versterken de betekenis van het bijvoeglijk naamwoord; ze hebben zelf geen duidelijke betekenis meer. In informeel taalgebruik krijgen deze bijwoorden soms toch een buigings-e. Dat lijkt vooral te gebeuren als de spreker wil benadrukken dat hij echt meent wat hij zegt. Wanneer we de e precies invoegen, is nogal ingewikkeld. De zin met buigings-e klinkt wat ‘sterker’ dan die zonder.

• Ik wens je een heel leuke verjaardag.
• Ik wens je een hele leuke verjaardag.

Deze buigings-e komt vooral voor bij heel frequente woorden, zoals heel, echt en erg, maar ook woorden als ongelooflijk en geweldig komen wel met e voor.

• Dit was een erge lekkere combinatie.
• Een echte mooie foto van je kat maken, is niet makkelijk.
• Dit bedrijf levert erge hoge kwaliteit, fantastisch!
• Voor de winkel stond een ongelofelijke lange rij, maar we waren toch vrij snel aan de beurt.

Betekenisverschil

‘Tegenstanders’ van hele fijne vakantie zeggen nog weleens ‘het is geen halve vakantie’. Dat is een beetje flauw, want het gaat duidelijk om een andere betekenis van heel. Maar er zijn wel gevallen denkbaar waarin er betekenisverschil is. Vergelijk bijvoorbeeld deze zinnen met elkaar.

• New York is een geweldig grote stad. (de stad is heel groot)
• New York is een geweldige grote stad. (de stad is groot én indrukwekkend)

De verwarring is in praktijk trouwens klein. Als het tweede bedoeld is, staat er meestal een komma na geweldige en in spreektaal is de intonatie wat anders.

Formeel taalgebruik

In formele taalgebruik is het vaak beter om de buigings-e in deze gevallen niet te gebruiken; veel mensen vinden hem daar te informeel voor.

Meer weten?

Wil je meer weten over grammatica? Volg dan een Opfristraining Grammatica en leestekens. Ook in een Individuele maatwerktraining komt grammatica natuurlijk aan bod.