Een maaltijd met maar alleen zout is meestal vrij saai, terwijl een maaltijd met verschillende kruiderijen en specerijen je wellicht nog lang bijblijft. Met teksten werkt het eigenlijk net zo: een tekst zonder variatie is nogal saai. Door te variëren in woordkeuze, zinsbouw en zinslengte kun je een tekst schrijven die je lezer nog lang bijblijft.

Variatie in woordkeuze

De opvallendste manier waarop je variatie kunt aanbrengen in een tekst, is in woordkeuze. Gebruik synoniemen en verwijswoorden om te voorkomen dat je jezelf steeds herhaalt. vergelijk deze twee tekstjes.

Mevrouw Bouali, mijn cliënte, heeft op 20 maart jl. een bestelling bij u geplaatst. Deze bestelling zou op 3 april bij mevrouw Bouali bezorgd worden. Dat gebeurde helaas niet. Mevrouw Bouali heeft contact met u opgenomen, en u hebt mevrouw Bouali toen verteld dat de levering met 3 weken vertraagd was. Mevrouw Bouali had een vrije dag opgenomen voor de levering, en wil hier graag een tegemoetkoming voor.

Mevrouw Bouali, mijn cliënte, heeft op 20 maart jl. een bestelling bij u geplaatst. Deze bestelling zou op 3 april bij haar bezorgd worden. Dat gebeurde helaas niet.  Mijn cliënte heeft contact met u opgenomen, en u hebt haar toen verteld dat de levering met 3 weken vertraagd was. Mevrouw Bouali had een vrije dag opgenomen voor de levering, en wil hier graag een tegemoetkoming voor.

De tweede tekst leest veel prettiger dan de eerste, doordat er gebruik is gemaakt van andere manieren om naar ‘mevrouw Bouali’ te verwijzen. Kijk wel uit dat je het niet te bont maakt, zoals sportverslaggevers soms doen. Je mag woorden best vaker dan één keer gebruiken.

Variatie in zinsbouw

Iedereen kent de klassieke kinderopstellen van het type ‘en toen … en toen … en toen’. Wat deze verhalen zo saai maakt, is vooral dat elke zin dezelfde woordvolgorde heeft. Maar in het Nederlands kunnen we heel goed variëren met de woordvolgorde. Je kunt bijvoorbeeld een plaats- of tijdbepaling vooraan zetten. Of beginnen met de bijzin in plaats van de hoofdzin. Bedenk wel dat wat je verder naar voren zet, ook meer nadruk krijgt. Let ook op leestekens en verwijswoorden; die moet je soms wat aanpassen als je de woordvolgorde verandert. Vergelijk de volgende zinnen:

1. Het congres is volgend jaar weer in Utrecht, omdat dat iedereen goed is bevallen.
2. Volgend jaar is het congres weer in Utrecht, omdat dat iedereen goed is bevallen.
3. Omdat het iedereen goed is bevallen, is het congres volgend jaar weer in Utrecht.

Variatie in zinslengte

Een tekst met alleen maar korte zinnen komt vaak wat houterig en onbeholpen over, terwijl een tekst met alleen maar lange zinnen al snel saai wordt. Het prettigst is dus een tekst waarin je lange en korte zinnen afwisselt, zodat er een prettig ritme ontstaat. Lees een alinea eens hardop voor jezelf voor, en probeer te letten op het ritme. Volgt de tekst vrij natuurlijk je ademhaling? Dat is vaak een goed teken.

Meer weten?

Wil je meer weten over variatie in teksten? Volg dan een van mijn schrijftrainingen.