Voor een goede tekst is het belangrijk dat je helder, duidelijk en aantrekkelijk schrijft. Dat doe je bijvoorbeeld door te kiezen voor exacte woorden en door voldoende variatie in je tekst aan te brengen. Maar ook woordkeuze is belangrijk. Vermijd bijvoorbeeld smurfwoorden.
Smurfwoorden
Wat smurfwoorden zijn? Containerbegrippen met veel, veelal vage, betekenissen. Zoals de smurfen van alles kunnen smurfen, zo kunnen mensen van alles realiseren, aangeven of faciliteren. Zulke woorden maken je tekst vanzelf onduidelijk, want wat bedoel je nou precies? Een paar voorbeelden:
- In het park hebben wij een grote zonneweide gerealiseerd.
- BAM realiseert jaarlijks duizenden woningen.
- De manager van die afdeling gaf aan dat het ziekteverzuim was gedaald.
- Wij hebben aangegeven dat we een voorkeur hebben voor de eerste optie.
- De universiteit faciliteerde een congres over de toegenomen studiedruk.
- Er is een groot onderzoek gaande naar bedrijven die fraude faciliteerden.
Verschillende betekenissen
Zoals gezegd, kunnen smurfwoorden (veel) verschillende betekenissen hebben. Realiseren betekent bijvoorbeeld ‘verwerkelijken’, ‘uitvoeren’, ‘aanleggen’ of ‘beseffen’. Aangeven betekent natuurlijk ‘overhandigen’, maar ook ‘aan een ander laten weten’ (bijvoorbeeld in richting aangeven) en ‘zeggen’. En faciliteren betekent ‘vergemakkelijken’, ‘mogelijk maken’. Je tekst wordt concreter als je een duidelijker synoniem kiest, of bijvoorbeeld uitlegt op welke manier iets gefaciliteerd is. Ook kun je het smurfwoord soms simpelweg weglaten. Hieronder staan wat alternatieven voor de zinnen van hierboven:
- In het park hebben wij een grote zonneweide aangelegd.
- BAM bouwt jaarlijks duizenden woningen.
- De manager van die afdeling zei dat het ziekteverzuim was gedaald.
- We hebben een voorkeur voor de eerste optie.
- De universiteit stelde een zaal beschikbaar voor een congres over de toegenomen studiedruk.
- Er is een groot onderzoek gaande naar bedrijven die postbussen beheerden die gebruikt werden om te frauderen.
Andere woorden
Niet alleen werkwoorden kunnen smurfwoorden zijn; denk ook aan gevallen als aspect (onderdeel, detail, kant, gezichtspunt), dynamisch (veranderlijk, krachtig, levendig, fit, actief) en traject (deel van een route, maar ook: project, proces).
Alternatieven
In het overzichtje hieronder vind je voorbeelden van smurfwoorden en alternatieven (onder andere met dank aan Schrijfvis). Heb je een suggestie? Laat het me vooral weten!
| Smurfwoord | Alternatieven |
| aangeven | zeggen, laten weten, verduidelijken |
| acteren | toneelspelen, optreden, ingaan op iets, handelen |
| aspect | onderdeel, detail, kant, gezichtspunt |
| dynamisch | veranderlijk, krachtig, levendig, fit, actief |
| evalueren | beoordelen, schatten, oordelen, nagaan, vaststellen |
| faciliteren | aanbieden, mogelijk maken, vergemakkelijken. Benoem vooral hóé je iets faciliteert. |
| herkennen | het ergens (niet) mee eens zijn, ergens (geen) last van hebben, kunnen identificeren |
| leiderschap | de leiding nemen, regie houden |
| meenemen | meebrengen, profijt hebben van, opnemen, behandelen, bespreken |
| met name | in het bijzonder, namelijk, vooral, om precies te zijn |
| oppakken | optillen, in hechtenis nemen, uitwerken, behandelen, gebruikmaken van, met succes toepassen |
| reflecteren | nadenken, beschouwen, weerspiegelen |
| uitdaging | baan, moeilijkheid, obstakel |
| uniek | de enige in zijn soort, bijzonder, leuk |
| traject | deel van een route, proces, project |
Meer weten?
Wil je meer weten over helder, aantrekkelijk en duidelijk formuleren? Dat komt vooral aan bod in een training Efficiënt schrijven of in een Individuele schrijfcoaching.
