Hoe kun je als schrijver van een zakelijke tekst naar jezelf verwijzen in die tekst? Dat hangt bijvoorbeeld af van het soort tekst dat je schrijft, maar ook van de organisatie waar je werkt – als je namens een organisatie schrijft. In deze taaltip meer uitleg hierover.

Naar jezelf verwijzen

Eerst even deze vraag: waarom zou je naar jezelf verwijzen? Nou, vooral omdat dat je zichtbaar maakt als schrijver, en als mens, wat de afstand tussen jou en de lezer verkleint. Als tegenargument wordt weleens aangevoerd dat het subjectiever is, maar dat hangt volgens mij meer af van de hele formulering. Er is weinig subjectiefs aan een zin als: ‘Hieronder zet ik de mogelijkheden voor u op een rijtje.’

Bedenk bovendien dat ‘naar jezelf verwijzen’ niet alleen maar betekent dat je ik gebruikt als onderwerp van een zin, maar ook zit in frases als volgens mij, mijn advies, enz. Het betekent dus niet dat je tekst vol staat met ik, ik, ik, zoals mensen weleens vrezen.

Brief en e-mail

In brieven en e-mails gebruik je meestal ik of wij. Daarbij kun je het volgende onderscheid hanteren: ik gebruik je voor alles waar jij verantwoordelijk voor bent, en wij als je namens de organisatie spreekt waar je voor werkt. Formuleringen als ondergetekende zijn overbodig omslachtig en – als je het mij vraagt – erg lelijk.

Columns en blogs

Columns en blogs zijn redelijk informele tekstsoorten. Daarin kun je prima af en toe ik of wij gebruiken – volgens dezelfde richtlijn als bij brieven en e-mails. Dat geldt ook voor zakelijke blogs op de website van je bedrijf. Kijk wel uit voor overvloed: Nederlanders houden er niet van als mensen te veel over zichzelf praten. Er zijn ook organisaties die ervoor kiezen om naar zichzelf te verwijzen in de derde persoon (met de bedrijfsnaam), afgewisseld met wij. Daar is weinig bezwaar tegen.

Rapporten

Rapporten, memo’s en verslagen zijn er in vele soorten en maten. Of je daarin ik kunt gebruiken hangt bijvoorbeeld af van de omstandigheden. Heeft je directe leidinggevende je gevraagd om een advies te schrijven over de aanschaf van nieuwe software? Dan kun je rustig ik gebruiken: ‘Programma A sluit het best aan bij onze wensen. Ik adviseer dan ook om dat programma aan te schaffen.’

In een officieel adviesrapport voor een cliënt van je bedrijf past ik misschien minder goed – afhankelijk van de branche en hoe formeel of informeel de situatie is. Het gevaar is dat je advies als subjectief wordt afgedaan. Om dat te vermijden kun je voor een andere optie kiezen.

• Op grond van uw wensen en de geboden specificaties is product X voor u de beste keuze.
• Op grond van uw wensen en de geboden specificaties adviseren wij u om product X aan te schaffen.
• Op grond van uw wensen en de geboden specificaties adviseert ABC u om product X aan te schaffen.

Scripties

In scripties en andere wetenschappelijke teksten is het gebruik van ik vrij ongebruikelijk, al komt het steeds meer voor. Gelukkig maar, want je tekst wordt er veel prettiger leesbaar van. Veel onderzoek wordt door groepen gedaan, waar de wij-vorm beter bij past. Ook kiezen veel schrijvers voor iets als de onderzoeker(s). Ook hier is subjectiviteit een reden om ik te vermijden, en ook hier geldt: dat kan ook op andere manieren.

Kijk uit voor passieven

Het vermijden van de ik-vorm heeft één groot nadeel: de passieve vorm ligt dan op de loer. Wat er gebeurt, is dat iemand het onderwerp uit de zin wil weglaten, om objectiever over te komen. Bij zin die ik hierboven al gebruikte, kan dat leiden tot: ‘Op grond van uw wensen en de geboden specificaties wordt u geadviseerd om product X aan te schaffen.’ Een passieve zin dus. Wil je echt niet naar jezelf of het bedrijf verwijzen, gebruik dan de eerste optie van hierboven: ‘Op grond van uw wensen en de geboden specificaties is product X voor u de beste keuze.’

Meer weten?

Wil je meer weten over deze kwestie? Het onderwerp komt aan bod in de trainingen Zakelijk e-mailen, Efficiënt schrijven en natuurlijk in een Individuele schrijfcoaching.